Poznaj naszą historię

INFORMACJE HISTORYCZNE

Biała Woda – do 1950 XX wieku wieś rusińska, obecnie położona w powiecie nowotarskim w województwie małopolskim. Jej początki sięgają XIV wieku. Dokładna data założenia nie jest znana. Nazwa pochodzi od strumienia Bila Voda. Jest to jedna z czterech wsi tzw. Rusi Szlachtowskiej (nazwa zaproponowana w latach 30-tych XX wieku przez polskiego etnografa R. Rainfusa i przyjęta w literaturze polskojęzycznej dla określenia najbardziej na zachód wysuniętej „wyspy” łemkowskiej po północnej stronie Karpat), do której należały również Czarna Woda, Szlachtowa i Jaworki. Zubryk to najbliższa Białej Wodzie rusińska wieś w Karpatach Północnych na wschodzie, położona w linii prostej w odległości wynosi 14km. Ruś Szlachtowska nie była oddzielona od całej Łemkowszczyzny – po drugiej stronie Karpat znajdowały się rusińskie wsie Spisza. Wymienione tu wioski położone są w górnej części kotliny Rzeki Ruskiej, Ruskiego Potoku, zwanego też Grajcarkiem, który, płynąc przez obydwie Szczawnice (Wyżną i Niżną), wpada z prawej strony do Dunajca. Kotlina Rzeki Ruskiej od północy i wschodu oddzielona jest od zlewiska Popradu wysokimi i trudno dostępnymi grzbietami gór (Skałka 1168 m.n.p.m., Prehyba 1195 m.n.p.m., Wielki Rogacz 1182 m.n.p.m., Obidza 927 m.n.p.m., Vrchlika 955 m.n.p.m.) Od południa zamyka ją pasmo górskie o przeciętnej wysokości ok 900 m.n.p.m. Kotlina, w której gnieżdżą się 4 wymienione wsie ruskie, otwarta jest tylko od zachodu. Z tej strony, a więc od Szczawnicy Niżnej i Wyżnej, prowadzi do Szlachtowej i wsi sąsiednich: Jaworek, Białej i Czarnej Wody, jedyna droga.

W XV-XVI wieku Biała Woda była własnością prywatną i wchodziła w skład dóbr szlacheckich z siedzibą w Nawojowej. W 1651 roku było tu 9 gospodarstw. W 1790 roku Biała Woda przeszła na własność hrabiego Stadnickiego, którego spadkobiercy częściowo zachowali własność ziemską w okolicy, w szczególności lasy, aż do upaństwowienia w 1945 roku. Stadniccy byli tradycyjnie fundatorami cerkwi grekokatolickiej w Jaworkach. W 1900 roku Biała Woda liczyła 670 osób mieszkających w 122 domach; w roku 1931 – 494 w 110 domach. W tym roku wieś zajmowała powierzchnię 11,11 km2. Liczba mieszkańców w 1939 roku to: 535 Łemków i 5 Polaków. Według danych kościelnych: w 1785 roku we wsi mieszkało 590 grekokatolików; kolejno w latach 1879 – 698; 1890 – 698; 1894 – 692; w 1909 – 931; 1928 – 632.

W czasie okupacji hitlerowskiej Biała Woda wraz z trzema innymi wsiami – Czarną Wodą, Jaworkami i Szlachtową, należała do Generalnej Guberni, z ośrodkiem w Szlachtowej. Po przejściu frontu, w niewyjaśnionych jeszcze okolicznościach, 11 marca 1945 roku sołtys wsi Kiryło Konowal wraz z Teodorem Szyszakiem podpisali prośbę Rusinów Rusi Szlachtowskiej do M. Chruszczowa o przesiedlenie do „ojczystej ziemi ukraińskiej”.

Jako jedyna z 4 wsi rejonu Rusi Szlachtowskiej, Biała Woda przeżyła aż trzy deportacje, w wyniku których przestała istnieć:

W chwili obecnej rezerwat Biała Woda jest zagrożony, gdyż władze lokalne rozważają możliwość wydania pozwolenia na budowę kompleksu hotelowego w części Białej Wody zwanej Karpiakami.

Fundacja Zapomniany Świat

ul. BIAŁA WODA, nr 34
34-460, JAWORKI
NIP: 7352905011
KRS: 0000969153

© Fundacja Zapomniany Świat 2023. All Rights Reserved.